Τα φύλλα ελιάς από την ελιά, Olea europaea L., είναι ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα της Μεσογειακής Διατροφής. Τις τελευταίες δεκαετίες και ιδιαίτερα σήμερα οι επιστήμονες μελετούν αυτό το φυσικό προϊόν για την ισχυρή πηγή αντιοξειδωτικών και τη θετική του επίδραση στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Τα αντιοξειδωτικά που εμπεριέχονται λειτουργούν για να μειώσουν τον κίνδυνο πολλών ασθενειών καταπολεμώντας τη βλάβη των κυττάρων σε συνδυασμό με άλλα οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της συσχέτισης αυτού του φυσικού προϊόντος με χαμηλότερο ποσοστό χρόνιων παθήσεων όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις και η νόσος Αλτσχάιμερ¹.

Τα αντιοξειδωτικά του εκχυλίσματος φύλλων ελιάς είναι κυρίως πολυφαινόλες με την ταυτόχρονη συνύπαρξη διαφορετικών αντιοξειδωτικών ουσιών όπως οι βιταμίνες. Οι φαινολικές ενώσεις ιδιαίτερα άφθονες σε μη επεξεργασμένους καρπούς και φύλλα ελιάς, υπάρχουν σε συγκεντρώσεις μέχρι 140 mg / g^2,3.

Το φύλλο ελιάς περιέχει επίσης δύο μοναδικά ισχυρές πολυφαινόλες που ονομάζονται Ελευροπαΐνη (Ole) και Υδρόξυ-τυροσόλη (HydT). Αυτά τα δύο και ειδικά η ελευροπαΐνη υπάρχουν στο ελαιόλαδο μετά τη διαδικασία υδρόλυσης που συμβαίνει κατά τη μηχανική εκχύλιση του ελαίου. Οι ενδογενείς β-γλυκοσιδάσες, οι οποίες υπάρχουν φυσικά στον καρπό της ελιάς, ευθύνονται για αυτή τη δραστηριότητα, σχηματίζοντας την ελευροπαΐνη αγλυκόνη (OleA), την κύρια φαινολική ουσία του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου (EVOO) και υπεύθυνη για την πικρή και πικάντικη γεύση του EVOO^4,5.

Πρόσφατα, τόσο οι ισομορφές ελευροπαΐνης όσο και η υδρόξυ-τυροσόλη, έχουν προσελκύσει επιστημονική προσοχή για τα οφέλη τους στην υγεία, συμπεριλαμβανομένων αντιοξειδωτικών, αντιφλεγμονωδών, καρδιο, νευροπροστατευτικών και αντικαρκινικών επιδράσεων. Αυτές οι φαρμακολογικές δραστηριότητες οφείλονται κυρίως στα υποτιθέμενα χαρακτηριστικά σάρωσης ελευθέρων ριζών οξυγόνου. Μηχανιστικές μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι ενώσεις είναι επίσης ικανές να δρουν σε διαφορετικές θέσεις, παρεμβαίνοντας στην πρωτεϊνική λειτουργία και την έκφραση γονιδίων ή τροποποιώντας κυτταρικές οδούς σχετικές με πολλές διαφορετικές ασθένειες^{6, 7}.

Συμπερασματικά, αρκετές in vitro και in vivo μελέτες έχουν δείξει την ικανότητα των φύλλων ελιάς (και των φαινολικών τους ενώσεων) να εξουδετερώνουν το οξειδωτικό στρες και τη φλεγμονή, να ρυθμίζουν την οδό αυτοφαγίας, καθώς και να παρεμβαίνουν στη διαδικασία συσσωμάτωσης αμυλοειδούς, υποδηλώνοντας τη χρήση του, όχι μόνο στην πρόληψη, αλλά και ως συμπληρωματική θεραπεία ορισμένων νευροεκφυλιστικών ασθενειών. Η αποτελεσματική ημερήσια δόση φαινολών που πρόκειται να χορηγηθούν στους ανθρώπους για να επιτευχθεί θεραπευτικό αποτέλεσμα ανέρχεται στα 5mg/20g ελαιολάδου, ενώ τα κλινικά και πειραματικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι η τακτική πρόσληψη αυτών των ενώσεων μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα αποτελεσματική, αντιπροσωπεύοντας μια συνεχή κυτταρική άμυνα^1,4,5.

Εκχύλισμα φύλλων ελιάς & εγκεφαλική λειτουργία

Η νόσος του Alzheimer (AD) είναι μια προοδευτική, θανατηφόρα και επί του παρόντος ανίατη νευροεκφυλιστική ασθένεια. Κλινικά χαρακτηρίζεται από σταδιακή απώλεια της γνωστικής λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένης της αργής επιδείνωσης της μνήμης, της λογικής, της αφαίρεσης, της γλώσσας και της συναισθηματικής σταθερότητας. Κατά συνέπεια, στα τελικά στάδια της νόσου, ο ασθενής δεν είναι σε θέση να εκτελέσει οποιαδήποτε καθημερινή εργασία χωρίς επαρκή βοήθεια από μέλη της οικογένειας ή κοινωνικές υπηρεσίες ⁷. Η AD είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας παγκοσμίως. Η έρευνα δείχνει ότι, στην ηλικία των 65 ετών, σχεδόν το 5% των ηλικιωμένων πάσχει από AD και, μέχρι την ηλικία των 85 ετών, είναι πάνω από 40%. Η γήρανση του πληθυσμού παρουσιάζει τον υψηλότερο κίνδυνο της νόσου, ειδικά στις ανεπτυγμένες χώρες, επομένως ο αριθμός των προσβεβλημένων ατόμων αναμένεται να αυξηθεί δραματικά έως και 115 εκατομμύρια το 2050 ².

Δεδομένου ότι η AD δεν μπορεί να θεραπευτεί ακόμη, καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες για να καθυστερήσει τουλάχιστον αυτή η γνωστική έκπτωση μεταξύ των ηλικιωμένων, προκειμένου να διατηρηθεί και να παραταθεί η ποιότητα της ζωής τους. Αυτό γίνεται, για παράδειγμα, με μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις, όπως η εκτέλεση σωματικών δραστηριοτήτων, η γνωστική προπόνηση ή η τήρηση μιας Μεσογειακής Διατροφής (MedDiet) ^9-14.

Η νόσος Alzheimer είναι μια πολυπαραγοντική παθολογία στην οποία εμπλέκονται τόσο γενετικοί, ψυχολογικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες, αναδεικνύοντας μεταξύ των τελευταίων ορισμένες πτυχές του τρόπου ζωής. Η μεσογειακή διατροφή (MedDiet) έχει ήδη αποδείξει σε πολλές περιπτώσεις τα ευεργετικά της αποτελέσματα στην πρόληψη ελαττωμάτων που σχετίζονται με την ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της άμβλυνσης και πρόληψης της AD και της γνωστικής εξασθένησης ^15-17.

Αυτή η νευροπροστατευτική δράση έχει συσχετιστεί με πολλά τρόφιμα που βρίσκονται στην MedDiet, συμπεριλαμβανομένου του κρασιού και του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου (EVOO) που ξεχωρίζουν, το τελευταίο είναι ένα από τα πιο αναγνωρισμένα διεθνώς λόγω των πολλαπλών ευεργετικών του ιδιοτήτων. Μεταξύ αυτών, αξίζει να αναφερθεί ο ρόλος του ως προαγωγέα της ψυχικής υγείας, καθώς συνδέεται με χαμηλότερο μιτοχονδριακό οξειδωτικό στρες, το οποίο μπορεί να εξουδετερώσει τη γνωστική έκπτωση που σχετίζεται με την ηλικία ^18-20.

Παρόμοια ευεργετική δράση έχει παρατηρηθεί τόσο σε in vitro όσο και σε in vivo μελέτες όπου η συμπλήρωση της διατροφής με EVOO είναι ικανή να μειώσει την πρόοδο της παθολογίας Tau και Aβ και τη γνωστική επιδείνωση ^21-23. Στην ίδια γραμμή, αρκετές μελέτες σε ζωικά μοντέλα έχουν δείξει ότι αυτή η ευεργετική δράση οφείλεται σε μια σειρά από ουσίες γνωστές ως πολυφαινόλες ²⁴, συμπεριλαμβανομένης της Ελευρωπαΐνης Αγλυκόνης (Ole) και της Υδρόξυ-Τυροσόλης που υπάρχουν στο EVOO ²⁵.

Ένας μεγάλος αριθμός in vitro και in vivo μελετών έχουν δείξει την πλειοτροπική δράση των διάφορων φαινολικών ενώσεων . Οι θετικές ιδιότητες της Ελευρωπαΐνης και της Υδρόξυ-Τυροσόλης περιλαμβάνουν αντιοξειδωτικές, αντιδιαβητικές, αντιμικροβιακές, αντιικές, αντικαρκινικές, ηπατοπροστατευτικές, καρδιοπροστατευτικές, αντιγηραντικές, αντιφλεγμονώδεις και επίσης νευροπροστατευτικές επιδράσεις ²⁶. Μια επισκόπηση των πιο σημαντικών επιδράσεων αυτών των ενώσεων περιγράφεται στον παρακάτω Πίνακα.

Δημοσιευμένες εργασίες για το εκχύλισμα φύλλων ελιάς

1. Abaza L, Taamalli A, Nsir H, Zarrouk M. Olive Tree (Olea europeae L.) Leaves: Importance and Advances in the Analysis of Phenolic Compounds. Antioxidants (Basel). 2015 Nov 3;4(4):682-98. doi: 10.3390/antiox4040682.
2. Amiot, M.J.; Fleuriet, A.; Macheix, J.J. (1986). Importance and evolution of phenolic compounds in olive during growth and maturation. J. Agric. Food Chem.34, 823–826. [CrossRef]
3. Le Tutour, B.; Guedon, D. (1992). Antioxidative activities of Olea europaea leaves and related phenolic compounds. Phytochemistry. 31, 1173–1178. [CrossRef]
4. Nediani, C., Ruzzolini, J., Romani, A., & Calorini, L. (2019). Oleuropein, a bioactive compound from olea europaea l., as a potential preventive and therapeutic agent in non-communicable diseases. In Antioxidants (Vol. 8, Issue 12). MDPI AG. https://doi.org/10.3390/antiox8120578
5. Xu, F., Li, Y., Zheng, M., Xi, X., Zhang, X., & Han, C. (2018). Structure properties, acquisition protocols, and biological activities of oleuropein aglycone. In Frontiers in Chemistry (Vol. 6, Issue AUG). Frontiers Media S.A. https://doi.org/10.3389/fchem.2018.00239
6. Piroddi, M.; Albini, A.; Fabiani, R.; Giovannelli, L.; Luceri, C.; Natella, F.; Rosignoli, P.; Rossi, T.; Taticchi, A.; Servili, M.; et al. (2017). Nutrigenomics of extra-virgin olive oil: A review: Nutrigenomics of extra-virgin olive oil. BioFactors.  43, 17–41. [CrossRef] [PubMed]
7. Menendez, J.A.; Joven, J.; Aragonès, G.; Barrajón-Catalán, E.; Beltrán-Debón, R.; Borrás-Linares, I.; Camps, J.; Corominas-Faja, B.; Cufí, S.; Fernández-Arroyo, S.; et al. (2013). Xenohormetic and anti-aging activity of secoiridoid polyphenols present in extra virgin olive oil: A new family of gerosuppressant agents. Cell Cycle. 12, 555–578. [CrossRef].

Δημοσιευμένες εργασίες για το εκχύλισμα φύλλων ελιάς και την εγκεφαλική λειτουργία

1. K. Blennow and H. Hampel, (2003). “CSF markers for incipient Alzheimer’s disease,” The Lancet Neurology, vol. 2, no. 10, pp. 605–613.
2. A. Wimo, L. Jönsson, J. Bond, M. Prince, B. Winblad, and Alzheimer Disease International, (2013). “The worldwide economic impact of dementia 2010,” Alzheimers Dement, vol. 9, no. 1, pp. 1–11.e3.
3. Klimova B, Valis M, Kuca K. (2017). Cognitive decline in normal aging and its prevention: A review on non-pharmacological lifestyle strategies. Clin Interv Aging. 2017;12:903–910. doi:10.2147/CIA.S132963
4. Alzheimer ́s Association (2014). 2014 Alzheimer’s disease facts and figures. Alzheimers Dement. 10(2):e47–e92.
5. Klimova B, Maresova P, Kuca K. (2016). Non-pharmacological approaches to the prevention and treatment of Alzheimer ́s disease with respect to the rising treatment costs. Curr Alzheimer Res;13(11):1249–1258.
6. Klimova B, Maresova P, Valis M, Hort J, Kuca K. (2015). Alzheimer ́s disease and language impairments: social intervention and medical treatment. Clin Interv Aging. 10:1401–1408. doi:10.2147/CIA.S89714
7. Hardman RJ, Kennedy G, Macpherson H, Scholey AB, Pipingas A. (2015). A randomised controlled trial investigating the effects of mediterra- nean diet and aerobic exercise on cognition in cognitively healthy older people living independently within aged care facilities: the Lifestyle Intervention in Independent Living Aged Care (LIILAC) study protocol [ACTRN12614001133628]. Nutr J. 14:53.
8. Ngandu T, Lehtisalo J, Solomon A, et al. (2015). A 2 year multidomain intervention of diet, exercise, cognitive training, and vascular risk monitoring versus control to prevent cognitive decline in at-risk elderly people (FINGER): a randomised controlled trial. Lancet. 385(9984):2255–2263. doi:10.1016/S0140-6736(15) 60461-5
9. C. Dussaillant, G. Echeverría, I. Urquiaga, N. Velasco, and A. Rigotti, (2016).  “Evidencia actual sobre los beneficios de la dieta mediterránea en salud,” Revista Médica de Chile, vol. 144, no. 8, pp. 1990–1997.
10. C.Feart,C.Samieri,andP.Barberger-Gateau, (2010). “Mediterranean diet and cognitive function in older adults,” Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, vol. 13, no. 1, pp. 14–18.
11. N. Scarmeas, Y. Stern, M. X. Tang, R. Mayeux, and J. A. Luchsinger, (2006). “Mediterranean diet and risk for Alzheimer’s dis- ease,” Annals of Neurology, vol. 59, no. 6, pp. 912–921.
12. Valls-Pedret C, Lamuela-Raventós RM, Medina-Remón A, et al. (2012). Polyphenol-rich foods in the mediterranean diet are associated with better cognitive function in elderly subjects at high cardiovascular risk. J Alzheimers Dis. 29(4):773–782. doi:10.3233/JAD-2012- 111799
13. Quiles JL, Barja G, Battino M, Mataix J, Solfrizzi V. (2006).  Role of olive oil and monounsaturated fatty acids in mitochondrial oxidative stress and aging. Nutr Rev. 64(s4):31–39. doi:10.1111/j.1753-4887.2006. tb00170.x
14. St-Laurent-Thibault C, Arseneault M, Longpré F, Ramassamy C. (2011). Tyrosol and hydroxytyrosol, two main components of olive oil, protect N2a cells against amyloid-β-induced toxicity. Involvement of the NF-κB signaling. Curr Alzheimer Res. 8(5):543–551.
15. A. H. Abuznait, H. Qosa, B. A. Busnena, K. A. el Sayed, and A. Kaddoumi, (2013). “Olive-oil-derived oleocanthal enhances β-amyloid clearance as a potential neuroprotective mecha- nism against Alzheimer’s disease: in vitro and in vivo studies,” ACS Chemical Neuroscience, vol. 4, no. 6, pp. 973– 982.
16. S. A. Farr, T. O. Price, L. J. Dominguez et al., (2012). “Extra virgin olive oil improves learning and memory in SAMP8 mice,” Journal of Alzheimer’s Disease, vol. 28, no. 1, pp. 81–92.
17. H. Qosa, L. A. Mohamed, Y. S. Batarseh et al., (2015). “Extra-virgin olive oil attenuates amyloid-β and tau pathologies in the brains of TgSwDI mice,” The Journal of Nutritional Biochemistry, vol. 26, no. 12, pp. 1479–1490.
18. C. Valls-Pedret, R. M. Lamuela-Raventós, A. Medina-Remón et al., (2012). “Polyphenol-rich foods in the Mediterranean diet are associated with better cognitive function in elderly subjects at high cardiovascular risk,” Journal of Alzheimer’s Disease, vol. 29, no. 4, pp. 773–782.
19. V.Pitozzi,M.Jacomelli,M.Zaidetal.,(2010). “Effectsofdietaryextra- virgin olive oil on behaviour and brain biochemical parameters in ageing rats,” British Journal of Nutrition, vol. 103, no. 11, pp. 1674–1683.
20. Cordero JG, García-Escudero R, Avila J, Gargini R, García-Escudero V. (2018). Benefit of oleuropein aglycone for Alzheimer’s disease by promot- ing autophagy. Oxid Med Cell Longev. 2018:5010741. doi:10.1155/2018/5010741

Βιβλιογραφία Πίνακα.

1. Visioli F, Galli C, Galli G, Caruso D. (2002). Biological activities and metabolic fate of olive oil phenols. Eur J Lipid Sci Tech. 104:677–684. doi:10.1002/1438-9312(200210)104:9/10<677:: AID-EJLT677>3.0.CO;2-M
2. Boskou D. (2006).  Olive Oil: Chemistry and Technology. 2nd ed. AOCS Publishing; 2006.
3. de la Puerta R, MEM D, Ruı́z-Gutı́errez V, Flavill JA, Hoult JRS. (2001). Effects of virgin olive oil phenolics on scavenging of reactive nitro- gen species and upon nitrergic neurotransmission. Life Sci. 69:1213–1222. doi:10.1016/s0024-3205(01)01218-8
4. Visioli F, Caruso D, Galli C, Viappiani S, Galli G, Sala A. (2000). Olive oils rich in natural catecholic phenols decrease isoprostane excretion in humans. Biochem Biophys Res Commun. 278:797–799. doi:10.1006/bbrc.2000.3879
5. Coni E, Di Benedetto R, Di Pasquale M, et al. (2000). Protective effect of oleuropein, an olive oil biophenol, on low density lipoprotein oxidizability in rabbits. Lipids. 35:45–54. doi:10.1007/s11745-000-0493-2
6. de la Puerta R, Gutierrez VR, Hoult JRS. I(1999). nhibition of leukocyte 5- lipoxygenase by phenolics from virgin olive oil. Biochem Pharmacol. 57:445–449. doi:10.1016/s0006-2952(98)00320-7
7. Carluccio MA, Siculella L, Ancora MA, et al. (2003). Olive oil and red wine antioxidant polyphenols inhibit endothelial activation: antiatherogenic properties of Mediterranean diet phytochemicals. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 23:622–629. doi:10.1161/01.ATV.0000062884.69432.A0
8. Hamdi HK, Castellon R. (2005). Oleuropein, a non-toxic olive iridoid, is an anti-tumor agent and cytoskeleton disruptor. Biochem Biophys Res Commun. 334:769–778. doi:10.1016/j.bbrc.2005.06.161
9. Menendez JA, Vazquez-Martin A, Colomer R, et al. (2007). Olive oil’s bitter principle reverses acquired autoresistance to trastuzumab (HerceptinTM) in HER2-overexpressing breast cancer cells. BMC Cancer. 7:80. doi:10.1186/1471-2407-7-80
10. Han J, Talorete TPN, Yamada P, Isoda H. (2009). Anti-proliferative and apoptotic effects of oleuropein and hydroxytyrosol on human breast cancer MCF-7 cells. Cytotechnology. 59:45–53. doi:10.1007/ s10616-009-9191-2
11.  Goulas V, Exarchou V, Troganis AN, et al. (2009). Phytochemicals in olive- leaf extracts and their antiproliferative activity against cancer and endothelial cells. Mol Nutr Food Res. 53:600–608. doi:10.1002/ mnfr.200800204
12. Bisignano G, Tomaino A, Cascio RL, Crisafi G, Uccella N, Saija A. (1999). On the in-vitro antimicrobial activity of oleuropein and hydroxytyrosol. J Pharm Pharmacol. 51:971–974. doi:10.1211/0022357991773258
13. Aziz NH, Farag SE, Mousa LA, Abo-Zaid MA. (1998). Comparative anti- bacterial and antifungal effects of some phenolic compounds. Microbios. 93:43–54.
14. Furneri PM, Marino A, Saija A, Uccella N, Bisignano G. (2002). In vitro antimycoplasmal activity of oleuropein. Int J Antimicrob Agents. 20:293–296. doi:10.1016/s0924-8579(02)00181-4
15. Sudjana AN, D’Orazio C, Ryan V, et al. (2009). Antimicrobial activity of commercial Olea europaea (olive) leaf extract. Int J Antimicrob Agents. 33:461–463. doi:10.1016/j.ijantimicag.2008.10.026
16. Tassou CC, Nychas GJ, Board RG. (1991). Effect of phenolic compounds and oleuropein on the germination of bacillus cereus T spores. Biotechnol Appl Biochem. 13:231–237.
17. Tassou CC, Nychas GJE. (1995). Inhibition of salmonella enteritidis by oleuropein in broth and in a model food system. Lett Appl Microbiol. 20:120– 124. doi:10.1111/j.1472-765x.1995.tb01301.x
18. Tassou CC, Nychas GJE. (1994). Inhibition of staphylococcus aureus by olive phenolics in broth and in a model food system. J Food Prot. 57:120–124. doi:10.4315/0362-028X-57.2.120
19. Tranter HS, Tassou SC, Nychas GJ. (1993). The effect of the olive phenolic compound, oleuropein, on growth and enterotoxin B production by staphylococcus aureus. J Appl Bacteriol. 74:253–259. doi:10.1111/j.1365-2672.1993.tb03023.x
20. Fredrickson WRF, S Group, Inc. (2000). Method and composition for anti- viral therapy with olive leaves.U.S. Patent.6:117:884.

Ma SC, He ZD, Deng XL, et al. (2001). In vitro evaluation of secoiridoid gluco- sides from the fruits of ligustrum lucidum as antiviral agents. Chem Pharm Bull (Tokyo). 49:1471–1473. doi:10.1248/cpb.49.1471